Həcc İbadətinin Əsasları və Yerinə Yetirilməsi
Həcc – İslamın beş əsas şərtindən biri olub, imkanı olan hər bir müsəlmanın ömründə bir dəfə yerinə yetirməsi vacib olan bir ibadətdir. Hac, yalnız bir səfər deyil, eyni zamanda Allaha yaxınlaşmaq üçün mənəvi bir yolçuluqdur. İfrad, təməttü və qıran kimi növləri ilə fərqli şəkildə icra olunan bu ibadət, Qurani-Kərimdə və hədislərdə dərin mənalarla izah olunmuşdur.
Həcc Növləri: İfrad, Təməttü və Qıran
Hac ibadəti formasına görə üç əsas növə ayrılır:
- İfrad Həcci: Bu növdə zəvvar yalnız Hac niyyəti ilə ihrama girir və Umrə etmədən birbaşa Hac mərasimlərini icra edir. İfrad hacı edən şəxsə şükür qurbanı vacib deyildir.
- Təməttü Həcci: Bu növ daha geniş yayılmışdır. Əvvəlcə Umrə yerinə yetirilir, sonra ihramdan çıxılır. Hac günlərində yenidən ihrama girilərək Hac tamamlanır. Təməttü haccı edən şəxsə şükür qurbanı vacibdir.
- Qıran Həcci: Həm Umrə, həm də Hac üçün eyni anda niyyət edilərək tək ihramla hər iki ibadət yerinə yetirilir. Qıran hacı da qurban kəsməlidir.
Bu üç növ arasında hansı daha fəzilətlidir sualına cavab məzhəblərə görə dəyişir. Çünki Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) hansı haccı etdiyi barədə fərqli rəvayətlər mövcuddur. Bəzi hədislərdə onun təməttü və ya qıran haccı etdiyi qeyd olunur, bəzilərində isə ifrad hacına niyyət etdiyi bildirilir. Bu səbəbdən, mömin hansı növə niyyət etsə, eyni dərəcədə savab əldə edəcəyini bilməlidir.
Hac Kimə Vacibdir? – Şərtlər
Bir insana Hac ibadəti aşağıdakı şərtləri ödəmişsə vacib olur:
- Müsəlman olmaq
- Ağıllı və həddi-büluğa çatmış olmaq
- Sağlam olmaq
- Azad (kölə olmamaq)
- Səyahət azadlığına sahib olmaq
- Yol təhlükəsizliyi və imkanların mövcudluğu
- Hac mövsümünə çatmaq
- Kifayət qədər maddi imkana malik olmaq
Bu maddi imkan, həm zəvvarın öz xərclərini, həm də ailəsinin səfər zamanı ehtiyaclarını qarşılayacaq qədər olmalıdır.
Hac İbadətinin Əsas Pillələri
Hac ibadətinə başlayan şəxsin ilk və ən önəmli addımı ihrama girməkdir. Bəzi insanlar yalnız iki parça ağ örtüyə bürünməyi ihram sayır. Halbuki, ihram dedikdə qəlbən niyyət və telbiyə duası ilə bu mərasimin başlanması nəzərdə tutulur.
Telbiyə duası:
"Ləbbeykə Allâhummə ləbbeyk, ləbbeykə lâ şərîke lekə ləbbeyk. İn-nəl-hamdə vən-ni‘mətə lekə vel-mulk, lâ şərîke lek."
Tərcüməsi:
"Allahım! Sənin çağırışına cavab verdim. Sənin heç bir şərikin yoxdur. Həmd, nemət və mülk yalnız sənindir. Sənin heç bir şərikin yoxdur!"
Bu dua ilə mömin Allahın dəvətinə "Ləbbeyk!" deyərək könüllü şəkildə boyun əyir.
Qadın və kişi arasında fərqlər
Qadınlar kişilərdən fərqli olaraq xüsusi ihram geyiminə bürünmürlər. Öz geyimləri ilə ihrama girirlər, lakin üzlərini örtmürlər. Telbiyə, dua və digər zikrləri sakit şəkildə, səsini yüksəltmədən edərlər.
Hanəfi Məzhəbinə Görə Həccin Farzları və Vacibləri
Hanəfi fiqhinə görə Həccin üç farzı var:
- İhrama girmək (şərt)
- Arafatda vakfə (rükün)
- Ziyarət tavafı (rükün)
Bu üç vacib icra olunmadıqca Hac tamamlanmış sayılmır. Xüsusilə Arafat vakfəsi Zilhiccə ayının 9-cu günü günortadan sonrakı vaxtdan gün batana qədər orada olmaq şərti ilə yerinə yetirilir.
Vaciblər isə bunlardır:
- Mikata çatmadan əvvəl ihrama girmək
- Safa ilə Mərvə arasında sə’y etmək
- Müzdəlifədə vakfə
- Arefə axşamı Müzdəlifədə camaatla namaz
- Şeytan daşlama (cemrelərə daş atmaq)
- Saçları qırxmaq və ya kəsmək
- Vedâ tavafı etmək (Məkkə əhalisi üçün vacib deyil)
Vaciblərdən biri əsasız səbəblə tərk olunarsa, kəffarə (qurban və ya fidyə) ödənməsi vacib olur.
Nəticə: Hac – Sadəcə Bir Səfər Deyil
Hac yalnız fiziki olaraq bir səfər deyil. Bu, nəfsin tərbiyəsi, Allaha yaxınlaşma və dünya həyatının mənasını anlamaq üçün mənəvi bir yüksəlişdir. İhramla dünyadan uzaqlaşan bir bədən, təvafla Allaha yaxınlaşan bir qəlb və Arafatda təvəkkül edən bir ruh... Hac, bütün bunların bir yerdə cəmləşdiyi möhtəşəm bir ibadətdir.